آیا ظن بد گناه است؟ انواع گمان کدام ها هستند؟
آیا ظن بد هم گناه است؟ پدرم از لحاظ عبادی شخص مومنی است اما در مورد هر مسئله ای ظن بد میبرد.مثلا مدتی پیش پولی برای برادرم فرستاد و برادرم مدتی بعد دوباره از او پول طلب کرد و پدرم به من گفت ان همه پول را در مدت کم خرج کرد حتما دارد خلاف میکند.اگر شخصی عادتا به همه چیز سوء ظن داشته باشد و دست خودش نباشد اما در قلبش نگه کند و بروز ندهد باز هم گناه است؟ آیا راهکاری در اسلام برای این مسئله هست؟
الحمدلله،
در مورد گمان کردن به دیگران خداوند متعال میفرماید:
" یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ... " ﴿الحجرات: 12﴾
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید هرآینه بعضی از گمانها گناه است»
گمان، حد وسطی میان علم یقینی و میان شک یا وهم است. مراد آیه گمان بد زدن به اهل خیر می‌باشد اما در ارتباط با اهل بدی و فسق باید گفت که جایز است تا در مورد آنان همان گمانی را بزنیم که از اعمال آنان بر ما نمایان می‌شود، پس گمان بد زدن در مورد کسی که علایم و نشانه‌های بدی در وی نمایان است، اشکالی ندارد لذا برکسی که در باره وی گمان بد می‌زند گناهی نیست تا آن گاه که به مصداق گمان خویش سخن نگوید ولی اگر به مصداق آن سخن گفت و آن را برملا گردانید، دراین صورت گنه کار است. اما گمان بد زدن در مورد کسی که ظاهرش آراسته به‌خیر و صلاح است، جائز نیست.
و پیامبر صلی الله علیه و سلم فرمودند:
«إیاکم والظن فإن الظن أکذب الحدیث»
" از گمان بپرهیزید زیرا گمان دروغ ترین سخنهاست» (حدیث صحیح)
و بطور خلاصه گمان بر چند نوع است:
1 ـ گمان واجب یا آنچه که بدان امر شده است: چون گمان نیک داشتن به‌خداوند متعال و به مؤمنان. در حدیث شریف قدسی آمده است: «أنا عند ظن عبدی بی: من نزد گمان بنده خود در حق خود هستم». همچنین در حدیث صحیح آمده است که: «لا یموتن أحدکم إلا وهو یحسن الظن بالله» " هرگز یکی از شما نمیرد، مگر این‌که به خداوند گمان نیک داشته باشد».
2 ـ گمانی که ممنوع یا حرام است: چون سوءظن نسبت به خداوند متعال، نسبت به اهل صلاح و نسبت به مسلمین پوشیده حالی که ظاهر حال آنها بازتابگر نیکی و عدالتشان است. چنان‌که در حدیث شریف آمده است: «خداوند حرام کرده است از مسلمان خون وی را، آبروی وی را و این‌که به وی گمان بد زده شود». اما چنان‌که گفتیم؛ سوءظن نسبت به کسی که آشکارا مرتکب اعمال پلید می‌شود، یا خود را در موضع شک و تهمت قرار می‌دهد، حرام نیست.
3 ـ گمانی که مستحب است: مانند گمان نیک داشتن در حق برادر مسلمان و گمان بد داشتن در مورد کسی که ظاهر حالش نشان‌دهنده فسق است.
4 ـ گمان مباح: همچون گمانه زدن در استنباط احکام شرعی فرعی عملی به‌وسیله اجتهاد و عمل نمودن به گمان غالب در شکیات نماز ـ که مثلا سه رکعت خوانده است یا چهار رکعت.
وصلی الله وسلم علی محمد و علی آله و اتباعه الی یوم الدین
