توبه می کنم سپس توبه را می شکنم ... چه کار کنم؟
جوانی نوزده ساله هستم و گناهان زیادی مرتکب شده ام، تا جایی که در مسجد نماز نمی خوانم، و در تمام زندگی ام رمضان را به طور کامل روزه نگرفته ام، و کارهای زشت دیگری انجام می دهم و در محلّه مان با جوانانی همراه می شوم که افراد خوبی نیستند. خیلی وقت ها با خودم عهد کرده ام که توبه کنم اما باز به گناه روی می آورم. از طرفی دوستانِ برادرم که افراد صالحی نیستند زیاد به خانه ی ما می آیند ... و خدا می داند مرتکب گناهان زیادی شده ام و در گناه زیاده روی کرده ام و کار های زشتی مرتکب شده ام، ولی هر گاه تصمیم به توبه می گیرم باز دوباره گناه می کنم ... امیدوارم مرا به راهی راهنمایی کنید که مرا به پروردگارم نزدیک کند و از این کارهای بد مرا دور نماید.
الحمدلله،
خداوند متعال می فرماید: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ (53) زمر» [بگو آن بندگانم که بر خود زیاده روی کرده اند از رحمت خدا ناامید مباشید بیگمان خداوند همه گناهان را می آمرزد و به راستی او آمرزنده ی مهربان است.]
به اجماع علما این آیه در مورد توبه کنندگان نازل شده است؛ پس هر کس صادقانه از گناهانش توبه نماید خداوند همه گناهان او را می آمرزد، و دلیلش آیه مذکور است.
خداوند متعال می فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحًا عَسَی رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَیُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ (8) التحریم » [ای مؤمنان! صادقانه به سوی خدا باز گردید و توبه کنید، امید است پروردگارتان گناهانتان را بزدایید و شما را وارد باغ هایی کند که رودها از زیر (درختان و کاخ های آن ) جاری هستند]
پس خداوند در این آیه، زدودن گناهان و دخول به باغهای بهشت را مشروط به توبه واقعی کرده است؛ و آن توبه ای است که شاملِ ترکِ گناهان و گرفتن تصمیم قاطعانه به عدم تکرار گناه برای تعظیم الهی و امید به پاداش او و دوری از عذابش باشد.
از جمله شرایط توبه ی نصوح یکی این است که آنچه از روی ظلم و ستم از کسی گرفته آن را به صاحبش باز گرداند و یا از آنها حلالی بطلبد، اگر گناه، ریختن خون یا خوردن مال یا بردن آبروی کسی باشد، و اگر حلالی خواستن از برادری که آبرویش را ریخته برای او میسر نباشد برایش به کثرت دعا کند، و وقتی او را یاد می کند بهترین اعمال او را یاد کند، چون نیکی ها بدی ها را می زدایند.
خداوند متعال می فرماید: « وَتُوبُوا إِلَی اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (31) »[نور] [ای مؤمنان جملگی به سوی خدا باز گردید و توبه کنید تا رستگار شوید.]
خداوند در این آیه رستگاری را منوط به توبه کرده است، پس این دلالت می نماید که توبه کننده، رستگار و خوشبخت است، و هرگاه توبه کننده به دنبال توبه اش ایمان و عمل صالح انجام دهد خداوند گناهانش را محو می کند و آن را به نیکی تبدیل می نماید. چنان که خداوند متعال در سوره ی فرقان و قتی شرک و قتل و زنا را یاد می کند می فرماید: « وَالَّذِینَ لَا یَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آَخَرَ وَلَا یَقْتُلُونَ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَلَا یَزْنُونَ وَمَنْ یَفْعَلْ ذَلِکَ یَلْقَ أَثَامًا (68) یُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَیَخْلُدْ فِیهِ مُهَانًا (69) إِلَّا مَنْ تَابَ وَآَمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا (70) » [فرقان]
[و(بندگان خوب خدای رحمان) کسانی هستند که همراه خدا معبود دیگری را به فریاد نمی خوانند، و نفسی را که خداوند کشتن آن را حرام کرده مگر به حق، نمی کشند، و زنا نمی کنند، و هر کس چنین کند به عذاب مبتلا می شود. و روز قیامت عذاب او چند برابر می شود و در دوزخ با خواری می ماند. مگر کسانی که توبه کنند و کار شایسته انجام دهند، خداوند بدیهای ایشان را به نیکی تبدیل می کند، و خداوند آمرزنده ی مهربان است.]
از جمله اسباب توبه، تضرع و زاری به درگاه خداوند و خواستن هدایت و توفیق از او برای توبه است.
الله تعالی می فرماید: « ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ (60) »[غافر] «مرا بخوانید شما را اجابت می کنم.»
الله تعالی می فرماید: « وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ (186) بقره » [هر گاه بندگانم تو را از من می پرسند من نزدیک هستم و دعای دعا کننده را وقتی که مرا بخواند اجابت می کنم]
از جمله اسباب توبه و پیدا نمودن استقامت بر توبه، همراهی با نیکان و صالحان و الگو برداری از آن ها در کارهای شایسته ی شان و دوری کردن از صحبت
و همراهی بد کاران است.
پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید:[ الْمَرْءُ عَلَی دِینِ خَلِیلِهِ؛ فَلْیَنْظُرْ أَحَدُکُمْ مَنْ یُخَالِلُ] ( شخصی بر دین دوستش قرار دارد، پس هر یک از شما بنگرد با چه کسی دوستی می کند ) ابوداود 4833 و ترمذی 2378
می فرماید:[ مَثَلُ الْجَلِیسِ الصَّالِحِ وَالْجَلِیسِ السَّوْءِ کَحَامِلِ الْمِسْکِ وَنَافِخِ الْکِیرِ؛ فَحَامِلُ الْمِسْکِ إِمَّا أَنْ یُحْذِیَکَ وَإِمَّا أَنْ تَبْتَاعَ مِنْهُ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ مِنْهُ رِیحًا طَیِّبَةً، وَنَافِخُ الْکِیرِ إِمَّا أَنْ یُحْرِقَ ثِیَابَکَ وَإِمَّا أَنْ تَجِدَ رِیحًا خَبِیثَةً]
( مثال همنشین نیک، مانند حامل مشک و عطر فروش است. حامل مشک و عطر فروش تو را محروم می کند یا از عطرش به تو می دهد یا از او می خری و یا از او بوی خوشی احساس می کنی. مثال همنشین بد مانند کسی است که در دم آهنگری می دمد یا لباسهایت را می سوزاند و یا از او بوی بدی به مشام می رسد) بخاری 2101 ، 5534 و مسلم 2628