حکم دادن اموال خود به فرزندان فقیر ولی بدون رضایت فرزندان دیگر
مادری میخواهد با فروش خانه خود و دادن مقداری از پول حاصل از فروش آن به 2 پسر کم درآمدش به آنها در تامین وسایل زندگی و هزینه عروسی کمک کند. آیا باید رضایت مابقی فرزندان را هم جلب کند یا نه؟ این کار شرعا" درست است؟ البته در مورد هزینه عروسی مابقی فرزندان از طرف پدر متوفی هنگام عروسیشان قبلا" کمک شده است. لازم بذکر است فرزندان پس از فوت پدر با فروش خانه پدری ابتدا آپارتمانی کوچکتر برای مادر خریدند (مبلغ آپارتمان بیشتر از سهم مادر=1/8بود) و مابقی پول را میان خود تقسیم کردند (2 سهم پسر یکی دختر) و مادر میخواهد همین آپارتمان را بفروشد. جایز است؟
بطور کلی فقط به فرزندان فقیر هبه دادن جایز است؟ در این صورت چه شرایطی دارد؟ وکلا" در اسلام به چه کسی فقیر میگویند؟
الحمدلله،
هرکس در تصرف املاک و اموال خویش مختار و آزاد است و لذا اگر بخواهد به هرکسی می تواند بخشش یا هدیه دهد؛ بنابراین نیاز به رضایت احدی نیست. اللخصوص که قرار است این زن مال خود را جهت ازدواج دو فرزندش خرج کند و از سویی بقیه فرزندان قبلا از کمک خرجی پدر و مادر خود جهت ازدواج برخوردار شده اند، بنابراین کمک مادر برای ازدواج دو پسر مجردش امر پسندیده ای است و کسی نمی تواند به او اعتراض کند.
اما هبه دادن به هر کسی جایز است چه فقیر و چه غنی، اما بهتر است به کسانی بخشش نمود که نیازمندتر هستند با این وجود بهتر است در بین اولاد مراعات عدالت شود؛ در حدیث آمده که پیامبر صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرمود: [اتَّقُوا اللَّهَ وَاعْدِلُوا بَیْنَ أَوْلادِکُمْ] (بخاری 2587 مسلم 1623-13)« از الله بترسید و در میان فرزندانتان برابری را رعایت کنید»
هرچند که در اینجا چون دو پسر خانواده مجرد هستند، آنها لیاقت بیشتری برای بخشش والدین خود دارند تا بقیه که متاهل هستند، زیرا ممکن است مجرد ماندن آنها باعث نزدیک شدنشان به گناه شود که باز از این جهت هم استحقاق بیشتری دارند.
اما (فقیر) کسی است که بخشی از ضروریات خود را در اختیار دارد. و (مسکین) کسی است که هیچ چیزی ندارد. برخی از علما فقیر و مسکین را بر عکس تعریف کرده اند؛ و قول راجح نیز همین است، یعنی مسکین کسی است که نیازش نسبت به فقیر کمتر است.
و اگر شخص فرزندان فقیری داشته باشد، می توان فقط به آنها هبه داد. علمای حنفی و شافعی و مالک و جمهورعلماء برآنندکه مساوات بین فرزندان و مراعات آنان مستحب است و افزون بخشی بیکی ازآنان مکروه است ولی اگرچنین کرد عمل او تنفیذ می‌گردد.
در این مورد از امام احمد مطلبی نقل شده است که دلالت بر جواز می‌کند، ایشان در تخصیص بعضی از فرزندان بر بعضی دیگر در مسئله‌ی وقف گرفته‌اند: اگر از روی نیاز باشد اشکالی ندارد، اما بدون هیچ موردی بین فرزندان امتیاز قایل شدن را نمی‌پسندم، باید دانست که هدیه دادن به فرزندان مانند وقف کردن چیزی بر آنان است که حکم هر دو یکی است.
والله اعلم
